Литературная Якутия


 
31.12.2019
 

БАСТЫҤ ЛИТЕРАТУРА КИРИИТИГЭР – НОУТБУК

(Василий Протодьяконов кэриэһигэр сабыылаах күрэс кыайыылаахтарын чиэстээһин)

«Чолбон» сурунаал П.А. Ойуунускай аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, ХИФУ доцена, саха уус-уран литературатын кириитикэтин историятын чинчийээччи, уус-уран литература кириитигэ Василий Никитич Протодьяконов төрөөбүтэ 85 сылынан, кини кэриэһигэр биллэрбит уус-уран литература кириитикэтигэр сабыылаах күрэһэ түмүктэммитэ. Ахсынньы 26 күнүгэр «Чолбон» сурунаал эрэдээксийэтигэр кыайыылаахтары бэлиэтиир үөрүүлээх тэрээһин буолан ааста.

 

Бастыҥ кириитиктэри эҕэрдэлиир тэрээһиҥҥэ «Саха сирин суруйааччыта» ассоциация бэрэссэдээтэлэ, филология наукатын кандидата Олег Сидоров, Дьокуускай куораттааҕы «Таатта» түмсүү бэрэссэдээтэлэ, Ил Дархан уонна Бырабыыталыстыба дьаһалтатын Олохтоох салайыныы уорганнарын кытта үлэҕэ департаменын салайааччытын солбуйааччы Владимир Аржаков, аймахтар ааттарыттан СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Михаил Протодьяконов уонна «Чолбон» сурунаал редколлегиятын чилиэннэрэ – норуот суруйааччыта Сэмэн Тумат, П.А. Ойуунускай аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата Николай Винокуров-Урсун кыттан кыайыылаахтарга алгыс тылларын эттилэр, саха уус-уран литературатын кириитикэтин билиҥҥи туругун, ааспыт историятын уонна кэскилин туһунан санааларын үллэһиннилэр, Василий Никитич айар-чинчийэр үлэтин туһунан ахтан-санаан аастылар. Бу түһүлгэҕэ түмсүбүт күрэс тэрийээччилэрэ, дьүүллүүр сүбэ бэрэстэбиитэллэрэ уонна сурунаал эрэдээксийэтэ саха уус-уран литературатын кириитикэтин историятын чинчийээччи, уус-уран литература кириитигэ В.Н. Протодьяконов аатын үйэтитии уонна билиҥҥи саха уус-уран литературатыгар кириитикэ көрүҥүн сайыннарыы, саҥа сүһүөх кириитиктэри уһуйан таһаарыы уталытыллыбат сорук буоларын бэлиэтээтилэр, итиэннэ «Чолбон» сурунаал сабыылаах күрэһин сыллата ыытарга диэн биир санааҕа кэллилэр.

Онтон быйылгы дьүүллүүр сүбэ быһаарыытынан, Кэбээйи, Таатта, Уус Алдан, Чурапчы улуустарыттан, Дьокуускай куораттан уонна М.К. Аммосов аатынан ХИФУ-тан киирбит 22 үлэттэн, 21 кыттааччыттан бастыҥнар быһаарылыннылар:

Манна даҕатан аҕыннахха, сыаналаах бириистэри «Саха сирин суруйааччыта» ассоциация, Дьокуускай куораттааҕы «Таатта» түмсүү уонна В.Н. Протодьяконов аймахтара туруордулар. Удьуор ойууһут Иван Попов оҥорбут өйдөбүнньүгүн аймахтара сыллата туттарарга торумнууллар. Ону тэҥэ биэс финалист Василий Продьяконов «“Туруулаһыы” диэн үтүө да тыл баар» диэн саҥа кинигэтин бэлэх туттулар. Бастыҥ үлэлэр «Чолбон» сурунаал 2020 сыл тохсунньутааҕы нүөмэригэр бэчээттэниэхтэрэ. Күрэскэ киирбит үлэлэртэн сүүмэрдэнэн сурунаалга уонна «Сахабэчээт» сайтыгар бэчээттэнэллэрэ күүтүллэр.

Болҕомтолоох ааҕааччы биир нэһилиэк дьоно миэстэлэспиттэрин бэлиэтии көрбүт буолуохтаах. Бу – Таатта улууһун Баайаҕа нэһилиэгин «Көмүлүөк күлүмэ» айар түмсүүтүн кыттыылаахтара Ольга Макарова, Галина Неустроева, Маргарита Егорова 2000 сыл саҥатыттан ыла уус-уран айымньылары, кинигэлэри ырытыынан дьарыктаналлар. Кинилэртэн Ольга Макарова 2018 сыллаахха буолбут ХХI Өрөспүүбүлүкэтээҕи эдэр суруйааччылар сүбэ мунньахтарын чэрчитинэн сааһынан хааччаҕа суох ыытыллыбыт литература кириитикэтин семинарын бастыҥынан ааттаммыта, ону тэҥэ «Чолбон» сурунаал солбуллубат ааптара. Түмүгү таһаарыыга «Көмүлүөк күлүмэ» айар түмсүү салайааччыта, библиотекарь Александра Кустурова кэлэн кытынна. Кинини кытта сөбүлэсиһии быһыытынан «Чолбон» сурунаал эрэдээксийэтэ бу уус-уран айымньыны уонна саҥа кинигэлэри ырытыыга идэтийбит «Көмүлүөк күлүмэ» түмсүүнү кытта көрсөн атах тэпсэн олорон сэһэргэһээри тохсунньуга Таатта улууһугар тахсыаҕа.

Онтон саха тылын уонна литературатын учууталларын, литература үлэһиттэрин үс таһымын – бакалаврдары, специалитеттары уонна магистрдары бэлэмниир М.К. Аммосов аатынан ХИФУ РФ ХИНТуоКИ чиэһин 12 устудьуон көмүскээтэ. Ыччаттар сыллата ыытыллар араас таһымнаах литература кириитикэтин күрэстэригэр дьоҕурдарын, кыахтарын холонон көрөр буолан урукку сүһүөх устудьуоннардааҕар таһымнара үрдээбит курдук көстөр. Итиниэхэ кыайыылаахпыт Надежда АндросоваАйтылы эмиэ магистрант буоларын санатахха, университет литература кириитикэтигэр сөптөөх суолу тутуһан үлэлиирэ көстөр.

Тэрийээччилэр уонна дьүүллүүр сүбэ санааларынан В.Н. Протодьяконов кэриэһигэр уус-уран литература кириитикэтигэр сабыылаах күрэс сылын ахсын ыыталлара торумнанна. Онон уус-уран литература кириитикэтигэр холонуон баҕарбыт эбэтэр туох эмэ биричиинэнэн күрэскэ кыттыбакка хаалбыт киһи күн бүгүҥҥүттэн эһиилги күрэскхэ бэлэмнэммитинэн барыан сөп.

«Чолбон» сурунаал эрэдээксийэтэ