Литературная Якутия


 
21.04.2021
 
Надежда ЕГОРОВА,
«Саха сирэ»

СЭЛЛИК ТУҺУНАН СОНУН КИНИГЭ

Быраас, учуонай, суруналыыс, суруйааччы Валериан Николаев «Про туберкулез…» — «Сэллик туһунан» диэн кинигэтэ Дьокуускайдааҕы «Дани-Алмас» кинигэ кыһатыгар бэчээттэнэн таҕыста.

 

Кинигэ аата да этэрин курдук, киһи-аймаҕы быдан былыргыттан күн бүгүҥҥэ диэри кылгас соннообут, быстах дьылҕалаабыт уодаһыннаах сэллик туһунан. Бу сыстыганнаах инфекционнай ыарыы киһини кытта сайдыылаах XXI үйэ боруогун тэҥинэн атылласпыта. Билиҥҥэ диэри аан дойду араас муннуктарыгар киэҥник тарҕаммыт, өссө даҕаны кыайтара илик ыарахан ыарыынан билиниллэр.

Кинигэҕэ сүрүн миэстэни Саха сиригэр сэллик тарҕаныытын, сэллиги утары охсуһуу устуоруйатын сырдатыы ылар. Сэллик Саха сиригэр XX үйэ бастакы аҥаарыгар киэҥник тарҕаммыт ыарыы этэ. Оҕо-дьахтар, эдэр- кырдьаҕас бары ыалдьаллара, өлүү-сүтүү элбэҕэ. Сэбиэскэй былаас бастакы сылларыттан сэллиги утары киэҥ хабааннаах охсуһуу саҕаламмыта. Маны доруобуйа харыстабылын тэрилтэлэрэ, сэбиэскэй-бартыыйынай уорганнар, араас тэрилтэлэр, нэһилиэнньэ уонна уопсастыбаннас киэҥ араҥата бары көмөлөөн ыыппыттара. Кинигэҕэ бу үлэҕэ биэлсэрдэр, быраастар оруоллара сырдатыллар. Ол курдук, ааҕааччы фтизиатр быраастар В.А. Радэн, С.А. Ермолаев, Г.М. Кокшарскай, о.д.а. тустарынан сэргиэҕэ.

Маны таһынан кинигэҕэ кини ис хоһоонун кэҥэтэр, ааҕааччы интэриэһин тардар матырыйааллар элбэхтэр. Ол курдук, «Сэллик литератураҕа», «Сэллик уруһуйга» диэн төбөлөртөн ааҕааччы билэр, истибит, билбэт даҕаны литературнай айымньыларыттан, худуоһунньуктар уруһуйдарыттан сэлликкэ сыһыаннаах үгүс иһитиннэриини билиэҕэ.

Аны туран, саҥа таһаарыыга былыр сэллигинэн ыалдьан баран, ыарахан ыарыыга бэринэн сытан хаалбакка, бүтэһик күннэригэр диэри, сэниэлэрэ эстэн оронноругар сытан даҕаны сырдыгы сыдьаайа, кэрэни кэпсии, билиини-көрүүнү тулаларыгар тарҕата сыппыт айар-суруйар үлэһиттэр, муусукааннар, уруһуйдьуттар, эмчиттэр тустарынан кэпсэнэр.

Кинигэ биир түһүмэҕэр ааптар олоҕор сэллик хайдах дьайбыта суруллар.

Кинигэ тастарыгар: иһиллиир ньыманы олоххо киллэрбит Франция улуу бырааһа Рене Лаэннек сэлликтээх ыарыһаҕы көрөр; эдэр сааһыгар сэлликтэн суорума суолламмыт М.И. Лопухина мэтириэтэ (худ. В.Л. Боровиковскай).

«Сэллик туһунан» кинигэ – биһигини тулалыыр микробтар эйгэлэригэр, киһи уонна микробтар алтыһыыларыгар, микробтары кытта охсуһууга барыта уу-нуурал чуумпу буолбатаҕын санатыы буолар.Айылҕа – үгүс таайылла илик таабырыннаах, ситэ арылла илик элбэх кистэлэҥнээх. Айылҕаттан планетарнай хабааннаах алдьархай ааҥныан сөбүн бу сылтан ордук кэмҥэ аан дойдуну атыйахтаах уу курдук аймаабыт Сovid-19 пандемията туоһулуур.

Кинигэни ааптар фтизиатр-быраастарга анаабыт, кинигэ ааҕааччы киэҥ араҥатыгар туһуламмыт.

Источник: «Эдэр саас»