Литературная Якутия


 
29.08.2022
 
Саргылана Лебедева,
Суотту, Уус Алдан

«Сэргэй Баһылайап көмүс күһүнэ»

Саха АССР төрүттэммитэ 100 сыллаах үбүлүөйүн чэрчитинэн уус алданнарга сэргэх тэрээһин буолла. Сүгүрүйэр сүдү убайбыт, киэн туттар биир дойдулаахпыт, саха биллиилээх бэйиэтэ, П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата Сергей Степанович Васильев-Борогонскай төрөөбүтэ 115 сылын көрсө «Сэргэй Баһылайап көмүс күһүнэ» тэрээһиннэри саҕалыыр түһүмэхтэртэн Кыһыл Кырдал (Суотту) сиригэр.

«Эриэккэс да дойдулаах эбиккин» диэн тэрээhин буолла

С.С.Васильев-Борогонскай музейыгар оччотооҕу кэми — ааспыт үйэтээ5и тэрээhиннэри ахтан-санаан долгутуулаах сэһэнинэн ветеран учуутал, ытык киһи Светлана Ванифатьевна Захарова саҕалаата. Кыһыл Кырдалга түмсүбүт дьон-сэргэ ытыктанар историк-учуутал Иван Иванович Пирожков музей дьиэни туттарыытын, бастакы экспонат дьылҕатын, Сергей Васильев-Борогонскай сэдэх докумуоннарын туһунан кэпсээни сэргии иһиттибит. Салгыы бэйиэт үөрэммит, үлэлээбит, 130 сылын бэлиэтиир кырдьаҕас оскуолаҕа киирэн, итии чэй иһэ-иһэ төбүрүөннээн олорон Сэргэйбитин ахтан-санаан уонна кини үйэлээх айымньыларын тула кэпсэтэн, хоһооннорун сайа ааҕан, санаа атастаһан, инникини былааннаан бэрт сэргэхтик алтыстыбыт. Суоттутааҕы модельнай бибилэтиэкэ сэбиэдиссэйэ Раиса Николаевна Черкашина С. С. Васильев олоҕуттан быһа тардан кэпсээтэ уонна быйылгы сылга үбүлүөйдээх бэлиэ айымньыларын билиһиннэрдэ. «Түһүлгэ» сынньалаҥ киинин сэбиэдиссэйэ «Дьол туоната» бырайыагын сиһилии ырытан кэлбит дьоҥҥо тиэртэ. Эдэр дьон аатыттан култуура үлэһитэ Илья Парников «Великий Ильмень» балладаны нууччалыы ааҕан иһитиннэрдэ. Биир эмиэ үбүлүөйдээх «Барыта оҕолор иһин» хоһоонун ветеран-библиотекарь Фаина Николаевна Ширяева аахта. Суотту орто агро-оскуолатыттан дириэктэр Ирина Михайловна Петухова, оскуолаҕа үөрэнэр эрдэхтэхтэриттэн Сергей Степанович Васильев олоҕун, айар үлэтин пропагандистара — библиотекарь Зинаида Николаевна Бочкарева, саха тылын уонна литературатын учуутала Ирина Романовна Ядрихинская тус санааларын үллэһиннилэр. Сергей Степанович Васильев аатын сүгэр Хоноҕор оскуолатыттан биир чулуу пропангадист — саха тылын уонна литературатын учуутала Фекла Константиновна Слепцова ыытыллыбыт тэрээhиннэри сырдатта. Суотту орто оскуолатын 1986 с. выпускнига Александр Владимирович Мохнононосов, 1983с выпускниктар Борис Иннокентьевич Заровняев, Алексей Алексеевич Парников төгүрүк остуолга кыттыбыттара, санааларын эппиттэрэ кэрэхсэннэ. Суоттулар төрүкү да Сэргэй Баһылайап курдук бэйиэттээх, кинигэни ааҕары биһириир, кинигэни ааҕар дьону кэрэхсиир буоламмыт кинигэҕэ, сурукка-бичиккэ ураты сыһыаннаах дьоммут. Билиҥҥи кэмҥэ суруйар-бичийэр да дьонноохпут. Бу барыта эккэ-хааҥҥа иҥэн хаалбыт төрүттэрбититтэн уонна үөрэтэн-такайан таһаарбыт учуутал дьоммутуттан сомсон ылбыт улуу бэлэхпит — барҕа баайбыт.

Тэрээһини иилээн-саҕалаан култуура үлэһиттэрэ, уопсастыбаннас бастыҥ лиидэрдэрэ ыыттылар. Саҥа санаалар, бугуһуйа сылдьыбыт буруолуу сылдьар сонун идеялар бу күн дьон-сэргэ истиитигэр таҕыстылар. Онон үлэ-хамнас ааспыт үйэ оччотооҕу 80-с сылларыгар учуутал Раиса Реасовна Кулаковская, режиссёр Татьяна Афанасьевна Гоголева саҕалаабыт үтүөкэннээх дьыалаларын, үйэлээх дьайыыларын туоһута буолан күн бүгүн саҥалыы тыыннанан олоҕу кытта тэҥҥэ хардыылыыр. Олохтоохтортон Валерий Дмитриевич Заровняев Суотту тэрээhиннэрин ситимнээхтик хаартыскаҕа түһэрэн үйэтитэрэ олус хайҕаллаах, наадалаах түгэн.

Салгыы Дьокуускайга

Национальнай бибилэтиэкэ историческай саалатыгар С.С.Васильев-Борогонскайга аналлаах «Үйэлэри үрдүнэн үлдьү көтөн”, онтон “Куруһаала” сыанатыгар Сергей Степанович Васильев — 115 сылыгар аналлаах «Сэргэй Баһылайап көмүс күһүнэ» анал бырагыраамалаах бэйиэт айымньыларын түһүлгэтэ Татьяна Афанасьевна Гоголева салалтатынан тэрилиннилэр. Үйэлэри үлдьү көтөр аналлаах биһиги Сэргэйбит кэскиллээх тэрээһиннэрэ — кэнэҕэски кэлэр ыччакка кэрэ кэпсээн, дьол туонатын дьоһун тойуга буоланнар алгыстаах аартыгы арыйа туруохтара диэн бигэ эрэллээхпит!

 

Источник: «Эдэр саас»